Ilizarov Metodu’nun Tarihçesi

Ilizarov metodunun tarihçesi, tıp tarihindeki en çarpıcı dönüşümlerden birine işaret eder. Bu yöntem, sadece bir cerrahi teknik olarak değil, aynı zamanda biyolojik, biyomekanik ve felsefi bir devrim olarak ortopedi tarihine geçmiştir.

Modern anlamda eksternal fiksasyon tarihçesi Hipokrat'ın tibia kırıkları için kullandığı temel tekniklere kadar uzanır. 1840'lı yıllarda Jean Francois Malgaigne "Griffe" adlı bir fiksatör tanımlamış, 1897'de Clayton Parkhill ilk modern unilateral fiksatör olan "bone clamp"i tanımlayarak eksternal fiksasyon tarihine öncülük etmiştir. İlk defa halkalar ve tellerden oluşan yapıya sahip fiksatör ise İtalyan cerrah Della Mano tarafından geliştirilmiştir.

Asıl dönüşüm ise 1950'li yılların başında Sovyetler Birliği'nin Kurgan bölgesinde cerrahi kliniğinde görev yapan Dr. Gavriil Abramoviç Ilizarov tarafından gerçekleştirildi. 1951 yılında patentini aldığı bu sistem, başlangıçta sadece kompresyon sağlamak için kullanılıyordu. Ancak Ilizarov, bazı hastaların cihazla kompresyon yerine distraksiyon yaptıklarında dahi yeni kemik dokusu oluştuğunu fark etti ve osteogenezi tetikleyen bu biyolojik prensibi bilimsel olarak incelemeye başladı.

Yaptığı hayvan deneyleri ve klinik gözlemler, Ilizarov'un distraksiyon osteogenezi adı verilen bu yeni dokusal yenilenme metodunu ortaya koymasını sağladı. Ancak Sovyetler Birliği'nin siyasi kapalılığı nedeniyle bu yöntem 1970'lere kadar dış dünyada bilinmiyordu.

Ilizarov'un yöntemi 1968 yılında Sovyet Olimpiyat yüksek atlama şampiyonu Valeri Brumel'in tedavisindeki başarısıyla ülke çapında tanınırlık kazandı. 1980 yılında ise İtalyan dağcı ve gazeteci Carlo Mauri'nin tibia psödoartrozunun tedavisi sayesinde uluslararası dünyada ses getirdi. Mauri'nin 10 yıl boyunca tedavi edilemeyen vakasını sadece 6 ayda iyileştiren Ilizarov, "Ortopedinin Michelangelo'su" olarak adlandırıldı.

1981 yılında Bellagio, İtalya'da AO konferansına davet edilen Ilizarov, burada verdiği konferanslarla ilk kez Sovyetler dışında sunum yaptı. Bu sunumlar İtalyan ortopedistler üzerinde derin etki yarattı ve 1982 yılında Lecco şehrinde Ilizarov metodunun uygulanması ve incelenmesi için ASAMI (Association for the Study and Application of the Method of Ilizarov) kuruldu.

Aynı yıllarda Kurgan'daki bilimsel merkez, 1200 yataklı hastane, deney laboratuvarları, hayvan deney birimi ve ameliyathanelerle donatılmış büyük bir akademik enstitü haline geldi. 1983 yılında Kurgan'da yapılan ilk Uluslararası Transosseoz Osteosentez Sempozyumu'na 800'den fazla ortopedist katıldı ve Ilizarov yöntemi artık tüm dünyanın gündemindeydi.

 

Figür: İlizarov’un çalışmalarını yaptığı ve günümüzde halen araştırma ve geliştirme enstitüsü olarak kullanılan bilimsel merkezin fotografı.

Figür: Gavril Abramoviç İlizarov’un hasta muayenesi esnasında çekilmiş olan fotografı. Bu fotograf Kurgan’daki enstitünün tanıtım borşüründe bütün dünyada yayınlanmıştır.

ABD'de yöntem ilk olarak Dr. James Aronson ve Dr. Dror Paley gibi isimlerce tanındı. 1987'de Ilizarov ABD'de düzenlenen ilk toplantıya davet edildi. Dr. Stuart Green tarafından yönteme dair tüm çalışmalar İngilizceye çevrilerek Clinical Orthopaedics and Related Research dergisinde yayınlandı.

1990'lı yıllarda sistem karbon halkalar ve yeni aparatlarla geliştirilerek daha modüler hale getirildi. Bu gün Ilizarov prensipleri, sadece sirküler fiksatörle değil, çeşitli modern sistemlerle deformite düzeltme, psödoartroz tedavisi ve ekstremite uzatmalarında kullanılmaya devam etmektedir.

Türkiye'de Ilizarov Yönteminin Tarihçesi

Ülkemizde bu yöntemin ilk uygulanması 1983 yılında Prof. Dr. Mehmet Çakmak tarafından gerçekleştirilmiştir. Prof. Çakmak, Dr. Mehmet Kocaoğlu ile birlikte yaptığı çalışmalarda Rusça bilen göçmen hemşirelerin yardımıyla Rusça kaynaklardan Ilizarov yöntemini öğrenmiş ve ilk biyomekanik deneylerden sonra klinik uygulamalara geçilmiştir.

İlk hasta bir adölesan erkek hasta olup, sol alt ekstremitesinde anlamlı bir kısalık mevcuttu. Yapılan başarılı uzatma cerrahisi sonrası hasta, 22 yıl sonra dahi gönüllü olarak fotoğraflarını vermiş ve bu uygulamanın kalıcı başarısını teyit etmiştir.

Figür: Bu iki klinik fotografta, Türkiye’de uygulanan ilk İlizarov Metodu hastasının öncesi ve 22 yıl sonrası görüntüleri yer almaktadır.

1989 yılında Prof. Ilizarov'un İstanbul'a gelişi ve Şarık Tara sponsorluğunda gerçekleşen toplantı, Türk ortopedistleri için büyük bir ilham kaynağı olmuştur. 1993 yılında Prof. Çakmak ve ekibinin Kurgan ziyaretiyle birlikte, rutin uzatma uygulamaları başlamış ve 1999 yılında Turkish ASAMI kurulmuştur.

Figür: Bu fotografta Prof. Dr. Mehmet Çakmak ( solda ) , Prof. Dr. Gavril Abramoviç İlizarov ( ortada ) ve Rusça – Türkçe tercümesini üstlenen tercüman ( sağda ) yer almaktadır. Bu toplantının sponsorluğunu ENKA Holding ™ Yönetim Kurulu Başkanı Tarık Şara üstlenmiştir.

Dernek, bugün modern ekstremite rekonstrüksiyonu ve uzatma cerrahisinin tüm yöntemlerini kapsayan bir yapıyla yoluna devam etmektedir.

Kaynaklar:
1. Adams F. Hippocrates, The Genuine Works of Hippocrates, Sydenham Society, London, 1849
2. Malgaigne JF. Manuel de Medecine Operatoire, Paris, 1834
3. Hall JN. Ann Surg. 1902;35(5):503-4
4. Sisk TD. Clin Orthop 1983;180:15-22
5. Ilizarov GA. Clin Orthop. 1990;250:8-26
6. Green SA. CORR 1989
7. Çakmak M, Kocaoğlu M. TOTBİD Yayınları, 1995
8. asami.org, Story, 2015 [Erişim: 16 Kasım 2015]
9. Eralp L. Chapter 1. History and Philosophy of Ilizarov Method
10. Ilizarov G.A. Transosseous Osteosynthesis, Springer-Verlag, 1991.